Migrena a choroby układu pokarmowego – jaki jest między nimi związek?

Wiesz, że komunikacja mózgu z pozostałymi narządami naszego ciała nie jest jednokierunkowa? To oznacza, że problemy układu pokarmowego, takie jak biegunka, zaparcia, refluks żołądkowo-przełykowy, zakażenie Helicobacter pyroli, zespół jelita drażliwego, celiakia czy nieswoiste choroby zapalne jelit mogą zwiększyć podatność na migrenę.

Dlatego przyjrzymy się nieprawidłowościom w komunikacji osi jelitowo-mózgowej, żeby sprawdzić, czy migrena i choroby układu pokarmowego mają ze sobą związek. A to wszystko po to, żebyś mógł zminimalizować częstotliwość napadów migrenowych.

Oś jelito-mózg a migrena

Migrena jest przewlekłą choroba neurologiczną, a podatność na nią zależy od wielu czynników (genetycznych, hormonalnych i środowiskowych). Przyczyna jej powstawania jest złożona i nie do końca jasna. Więcej informacji na temat przyczyn i wyzwalaczy migreny znajdziesz w artykule: „Migrena – w poszukiwaniu jej tajemnicy”.

Ostanie badania sugerują, że migrena jest powiązana z zaburzeniem funkcjonowania osi jelitowo-mózgowej. Komunikacja pomiędzy mózgiem a jelitem jest dwukierunkowa, a kluczową rolę odgrywa w niej mikrobiota jelitowa (zespół mikroorganizmów zamieszkujących jelita). Pełni ona wiele ważnych funkcji w organizmie. Zaburzenie składu, proporcji i funkcji drobnoustrojów, które ją tworzą (dysbioza jelitowa), będzie prowadziło do nieprawidłowości w funkcjonowaniu zarówno układu pokarmowego, nerwowego, jaki i odpornościowego, a tym samym – do wielu chorób. Więcej o tym jak ważna jest oś jelito-mózg i mikrobiota przeczytasz w artykule: „Migrena – jaki ma związek z jelitami”.

Migrena a Helicobacter pyroli

Metaanaliza pięciu badań klinicznych ujawnia, że około 45% osób z migreną jest nosicielem Helicobacter pyroli, podczas gdy wskaźnik zachorowalności u osób zdrowych oszacowano na 33%. Całkowite pozbycie się tej bakterii wiąże się natomiast z łagodzeniem objawów migreny.

Helicobacter pyroli to bakteria, która bywa sprawcą wielu chorób górnego odcinka przewodu pokarmowego, w tym wrzodów żołądka i dwunastnicy, a nawet raka żołądka. Co więcej, najlepiej zbadany gatunek Helicobacter pyroli stanowi zaledwie 1/3 wszystkich dotąd poznanych szczepów rodziny Helicobacter. Pozostałe 2/3, określone mianem szczepów gatunku jelitowo-wątrobowego, zasiedlają błonę śluzową jelit i drogi żółciowe.

Infekcja Helicobacter pyroli wpływa nie tylko na skład mikrobioty żołądka. Sugeruje się, że może modyfikować też mikrobiotę jelitową. Natomiast dokładny mechanizm tego wpływu nie jest znany.

Migrena i zespół jelita drażliwego

Borykasz się z zespołem jelita drażliwego (ang. irritable bowel syndrome, IBS)? Prawdopodobieństwo wystąpienia u Ciebie migreny jest aż o 40-80% większe niż o osób, które nie mają kłopotów z jelitami. Związek zespołu jelita wrażliwego z migreną nie do końca jest jasny. Obie choroby mogą zmieniać skład mikrobioty jelitowej, a tym samym wpływać na oś jelitowo-mózgową i stan zapalny w naszym organizmie.

Jeśli chcesz dowiedzieć, w jaki sposób zadać o mieszkańców naszych jelit, przeczytaj artykuł: „Migrena – jaki ma związek z jelitami”.

Nietolerancje pokarmowe, które wyzwalają migrenę i nasilają zespół jelita drażliwego, są też w stanie wyjaśniać związek pomiędzy tymi chorobami. Dlatego diety eliminacyjne oparte na przeciwciałach IgG mogą skutecznie zmniejszać objawy u pacjentów z migreną i współistniejącym zespołem jelita drażliwego.

IBS to choroba, która dotyka 20% populacji. Według kryteriów Rzymskich IV IBS to nawracający ból brzucha, który występuje średnio przez co najmniej jeden dzień w tygodniu przez ostatnie 3 miesiące życia i spełnia co najmniej dwa z poniższych kryteriów:

• związany jest z wypróżnieniami,
• związany jest z częstością wypróżnień,
• związany jest ze zmianą konsystencji stolca.

Wprowadzając dietę przy jelicie drażliwym, w pierwszej fazie eliminuje się na okres 6-8 tygodni produkty zwierające duże ilości FODMAP. Po tym czasie – gdy objawy jelita drażliwego powoli ustępują – przechodzi się do etapu drugiego, w którym dietę stopniowo rozszerza się o produkty zawierające FODMAP (uwzględniając ich indywidualną tolerancję).

Migrena i celiakia

Badania pokazują też, że u osób z celiakią (czyli nietolerancją glutenu) częstość występowania migren jest około 21-28% większa niż u osób zdrowych. Związek między migreną a celiakią przypisuje się kilku mechanizmom, np.:

• cytokinom prozapalnym indukowanym przez gluten (np. INF-g, TNF-α), które zwiększają poziom peptydu związanego z genem kalcytoniny (ang. calcitonin gene-related peptide, CGRP),
• brakiem witamin i makroskładników z powodu złego wchłaniania,
• nadwrażliwością układu nerwowego.

Wprowadzenie diety bezglutenowej u osób z celiakią może być więc skuteczne w zmniejszeniu częstotliwości migreny.

CGRP to główny mediator reakcji bólowej, uwalniany w układzie trójdzielnym w wyniku stymulacji zakończeń nerwowych. Odgrywa kluczową rolę w powstawaniu migreny. Są badania, które wykazały, że kobiety z przewlekłą migreną miały wyższy poziom CGRP we krwi niż kobiety, które tylko czasami odczuwały ból migrenowy. Kobiety z przewlekłą migreną miały więcej CGRP we krwi nawet w czasie, gdy nie miały ataku migreny.

Migrena i nieswoiste choroby zapalne jelit

Badania mówią też, że migrena częściej występuje u osób, które cierpią na nieswoiste choroby zapalne jelit (ang. inflammatory bowel disease, IBD). Chociaż dokładny mechanizm tej zależności pozostaje niejasny, są przesłanki, które mogą mieć wpływ na jego zrozumienie. Wśród nich są charakterystyczne dla nieswoistego zapalenia jelit reakcje autoimmunologiczne i zapalne, zespół złego wchłaniania, dysfunkcja nabłonka jelitowego, jak również leczenie immunosupresyjne.

Nieswoiste choroby zapalne jelit obejmują wrzodziejące zapalenie jelita grubego i chorobę Leśniowskiego-Crohna. Uważa się, że w ich powstawaniu biorą udział czynniki genetyczne, środowiskowe, a także czynniki związane z układem immunologicznym oraz mikrobiotą jelitową.

Migrena a dieta– jak sobie pomóc?

Jest sporo dowodów, które wykazują współwystępowanie migreny z wieloma zaburzeniami układu pokarmowego. Te przykre bóle głowy mogą się wiązać z infekcją Helicobacter pyroli, z zespołem jelita drażliwego, celiakią oraz z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit. Istotnym elementem tych chorób są zaburzenia relacji jelito-mózg-mikrobiota jelitowa, które będą nasilały stan zapalny w organizmie i wzmagały napady migrenowe.

Dietoterapia w przypadku każdej z tych chorób może stanowić cenne narzędzie w leczeniu migreny.

Jeżeli chcesz zmniejszyć częstotliwość występowania migrenowego bólu głowy, napisz do mnie. Umówimy się na konsultację, podczas której opracujemy plan żywieniowy, który będzie prowadził do zmniejszenia liczby napadów migreny.

Bibliografia:

1. Andrych K,: Zespół jelita drażliwego w świetle najnowszych wytycznych, Via Medica 2019; 3(2): 89-95 (dostęp online 01.12.2020).
2. Arzani M., Jahromi S.R., Ghorbani Z. i in.: Gut-brain axis and migraine: a comprehensive review, J. Headache Pain 2020; 21(1): 150.
3. Cámara-Lemarroy C.R., Rodriguez-Gutierrez R., Monreal-Robles R., Marfil-Rivera A.: Gastrointestinal disorders associated with migraine: A comprehensive review, World J. Gastroenterol. 2016; 22(36): 8149-60.
4. Gulbicka P.: Żywienie w chorobie trzewnej [w:] Dietetyka kliniczna, M. Grzymisławski (red. nauk.), PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2020, s. 229-251.
5. Kucharksi M. A., Moszak M.: Żywienie w nieswoistych chorobach jelit [w:] Dietetyka kliniczna, M. Grzymisławski (red. nauk.), PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2020, s. 200-229.
6. Mayer E.A., Tillisch K., Gupta A.: Gut/brain axis and microbiota, J. Clin. Invest. 2015; 125(3): 926-38.
7. Panasiuk A., Kowalińska J.: Mikrobiota przewodu pokarmowego, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2020.
8. Radwan P., Radwan-Kwiatek K., Skrzydło-Radomańska B.: Rola mikrobioty jelitowej w nieswoistych zapaleniach jelit, Przegląd Gastroenterologiczny 2009; 4(1): 1-6.
9. Raskov H. Burcharth J., Pommergaard H.C., Rosenberg J.: Irritable bowel syndrome, the microbiota and gut-brain axis, Gut. Microbes 2016; 7(5): 365-83.
10. Wasiluk D., Ostrowska L.: Leczenie dietetyczne pacjentów z zespołem jelita drażliwego, Nowa Medycyna 3/2010, s. 89-95 (dostęp online 01.12.2020).