Witaminy – dlaczego są takie ważne?

Chcesz mieć ładną cerę? Dobre samopoczucie? Silną odporność? Uchronić się przed chorobą? A może cieszyć się długim życiem? Jeśli udzieliłeś twierdzącej odpowiedzi na te pytania, to zaproś witaminy do swojego życia. Doświadcz ich cudownej mocy.

Witaminy – co to jest, ile ich jest i jak je dzielimy?

Witaminy to związki organiczne, które nie są źródłem energii ani nie wchodzą w skład tkanek naszego organizmu. Są jednak potrzebne do zachowania zdrowia oraz prawidłowego przebiegu procesów metabolicznych. Ich źródłem są produkty spożywcze, ale także preparaty farmaceutyczne.

Tylko niewielkie ilości witamin z grupy B (np. B₁, B₆, kwas foliowy) i witamina K są wytwarzane w naszym przewodzie pokarmowym przez bakterie jelitowe. Unikatowa jest witamina D, bo w 80% jest produkowana w skórze pod wpływem promieni słonecznych. Wykazuje też działanie podobne do hormonów.

Z tego artykułu dowiesz się, dlaczego warto zaprzyjaźnić się z witaminami. Zanim jednak do tego przejdziemy, poznaj kilka podstawowych faktów o witaminach.

Obecnie znamy 13 witamin. Biorąc pod uwagę kryterium rozpuszczalności, dzielimy je na rozpuszczalne w wodzie i rozpuszczalne w tłuszczach.

Witaminy rozpuszczalne w wodzie

Witamin rozpuszczalnych w wodzie jest dziewięć i należą do nich witamina C oraz witaminy z grupy B. Nasz organizm nie jest w stanie ich zmagazynować i dlatego potrzebuje ciągłego ich dostarczania. Są one zawarte przede wszystkim w owocach i warzywach. Istotnym źródłem witamin B są też ryby i mięso.

Więcej informacji o tym, gdzie szukać witamin B i co one potrafią, znajdziesz w artykule „Witaminy z grupy B – co musisz o nich wiedzieć?” który pojawi się na blogu w najbliższym czasie.

Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach

W grupie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach są cztery witaminy: A, D, E i K. Jesteś w stanie przyswoić je tylko wtedy, kiedy towarzyszy im w diecie tłuszcz. Witaminy te występują zarówno w produktach pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego.

Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach mają zdolność do kumulowania się w tkance tłuszczowej, wątrobie i nerkach, co może prowadzić do niebezpiecznie wysokiego ich poziomu. Dzieje się tak, kiedy regularnie przyjmuje się bardzo wysokie dawki tych witamin.

O tym, jakie to może mieć konsekwencje dla zdrowia, a także, w jakich produktach jest najwięcej witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, przeczytasz już niebawem w artykule: „Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach: A, D, E i K. Poznaj ich jasne i ciemne strony!”.

Zdolność witamin A, D, E i K do gromadzenia się w naszym organizmie może też mieć swoje pozytywne strony. Ich rezerwy mogą być bowiem wykorzystane później.

Dlaczego nasz organizm potrzebuje witamin?

Witaminy są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu, ponieważ biorą udział we wszystkich podstawowych jego czynnościach. Nie sposób opisać ich wszystkich zalet. Wybrałam tylko niektóre z nich.

Witaminy jako element enzymów

Enzymy (zwane też biokatalizatorami) odgrywają kluczową rolę we wszystkich procesach, które zachodzą w naszym organizmie. To dzięki nim możliwy jest m.in. wzrost organizmu, trawienie pokarmu czy usuwanie wolnych rodników. Oszacowano, że w całym procesie przemiany materii w naszym organizmie bierze udział 10 tysięcy różnych enzymów.

Enzym składa się albo z samego białka, albo z dwóch części – białkowej (apoenzymu) i niebiałkowej (kofaktora). Sam apoenzym nie posiada aktywności enzymatycznej. Uzyskuje ją dopiero po połączniu ze swoistym kofaktorem. Takimi kofaktorami mogą być właśnie witaminy, np. witamina E, ryboflawina, tiamina czy kwas foliowy.

Ochrona przed wolnymi rodnikami

Wolne rodniki to bardzo reaktywne cząstki, które same w sobie nie są złe. Mogą powstawać z niemal wszystkich produktów, które spożywamy i są normalnym elementem naszej przemiany materii. Problem powstaje wtedy, kiedy substancje, z którymi chcą wejść w reakcje, nie występują w naszym organizmie w wystarczającej ilości. Wtedy wolne rodniki gromadzą się i stają się niezwykle groźne. Łączą się bowiem z dowolną substancją, która znajduje się w ich sąsiedztwie (lipidy, białka, kwasy nukleinowe). To z kolei prowadzi do uszkodzenia różnych tkanek i narządów, co może być powodem rozwoju wielu chorób (np. miażdżycy, choroby Alzheimera, choroby Parkinsona, chorób nowotworowych), a także przyspieszenia procesu starzenia organizmu.

Wprawdzie nasz organizm posiada system, który neutralizuje przez krótki czas dużą ilość wolnych rodników. Jednakże system ten prawidłowo funkcjonuje tylko przy wystarczającym jego zaopatrzeniu w witaminy i inne składniki odżywcze. Wśród witamin, które neutralizują działanie wolnych rodników są witaminy A, C i E. Jest to możliwe dzięki ich specyficznym właściwościom chemicznym, dzięki którym powstrzymują ich właściwości utleniające, ograniczając tym samym szkody jakie mogą wyrządzić w organizmie. Stąd witaminy A, C i E nazywane są przeciwutleniaczami (antyoksydantami).

Jeśli interesujesz się tym, za co faktycznie odpowiada witamina C w naszym organizmie i jakie są jej najlepsze źródła, zapraszam Cię do lektury artykułu: „Witamina C – co potrafi i gdzie najlepiej jej szukać?”, który już wkrótce będziesz mógł przeczytać na moim blogu.

Bez witamin nie działa przemiana materii

Potrzebujesz sporo witamin, aby przemiana materii przebiegała prawidłowo. Tylko dzięki wystarczającej ich ilości mogą zostać utworzone enzymy, które będą w stanie przetworzyć białka, węglowodany i tłuszcze. W przypadku niedoboru witamin organizm próbuje zbudować enzymy z niewielkich już ich rezerw, prowadząc tym samym do jeszcze większego ich deficytu. Wskutek tego jesteś zmęczony, podatny na choroby i szybciej się starzejesz. Możesz to jednak zmienić, dostosowując swój sposób odżywiania do potrzeb organizmu.

Aby dowiedzieć się, które witaminy są zaangażowane w przemianę materii i jakie są ich najlepsze źródła, przeczytaj artykuł „Witaminy B – co musisz o nich wiedzieć?”, który już niebawem pojawi się na blogu.

Witaminy a ochrona przed infekcjami

Mając wystarczającą ilość witamin w organizmie (zwłaszcza A, C, D i E), nie złapiesz infekcji tak szybko. Odpowiadają one bowiem za prawidłową pracę układu odpornościowego. Szerzej ten temat przedstawiam w e-booku „Odporność – gdzie szukać jej wzmocnienia”.

Przedłuż sobie życie

Starzenie jest nieuniknionym procesem, ale to z jaką prędkością będzie on przebiegał, zależy w dużym stopniu do Ciebie.

Jednym z czynników, który decyduje o tym, jak szybko starzeją się nasze komórki jest tempo skracania telomerów – nasadek chroniących nasze chromosomy (struktury wewnątrzkomórkowe zawierające materiał genetyczny komórki). Badacze porównują je do skuwek – niewielkich plastikowych lub metalowych osłonek, które występują na końcach sznurówek i chronią je przed wystrzępieniem. Wyobraź sobie, że chromosomy to takie sznurówki. Telomery zapobiegają rozplataniu się materiału genetycznego. Niestety mają one zdolność do skracania się.

Jeśli skuwka zostanie uszkodzona, sznurówka strzępi się i nie może już dobrze pełnić swojej roli. Coś podobnego dzieje się z komórkami. Kiedy telomery stają się zbyt krótkie, podziały komórkowe całkowicie ustają. Oznacza to, że komórki osiągnęły już swój ostatni etap życia – starość.

Kiedy skracają się telomery? Za każdym razem, gdy dochodzi do podziału komórek, a także wraz z upływem lat. Poza tym, skrócić je mogą niektóre czynniki związane ze stylem życia, takie jak niezdrowa dieta, brak regularnej aktywności fizycznej i snu, przewlekły stres, nadmierna masa ciała czy palenie tytoniu.

Im szybciej skracają się telomery, tym szybciej się starzejemy. Stajemy się bardziej narażeni na pojawienie się wielu problemów zdrowotnych, w tym chorób układu krążenia, choroby Parkinsona, choroby Alzheimera, cukrzycy, osteoporozy czy choroby nowotworowej.

Wśród witamin, które spowalniają skracanie telomerów wymienia się przede wszystkim witaminę C, witaminę E i kwas foliowy. Dbając zatem o ich właściwą podaż w diecie, jak również pozostałe elementy zdrowego stylu życia możesz opóźnić pojawienie się chorób związanych z wiekiem i wydłużyć sobie życie.

Jeśli chcesz poznać najlepsze źródła wspomnianych witamin oraz dowiedzieć się, jak zadbać o zdrowy styl życia, zapraszam Cię o lektury e-booka „Jak wzmocnić odporność i chronić się przed infekcjami.”

Witaminy czynią Cię szczęśliwym

Serotonina, zwana hormonem szczęścia, powstaje w organizmie z tryptofanu (aminokwasu), którego źródłem są m.in.: ananas, banany, orzechy, jaja kurze i łosoś. Proces ten jednak nie jest możliwy bez udziału witamin z grupy B – B₆, kwasu foliowego i B₁₂.

Szerzej o tym, jak zapewnić prawidłową pracę układu nerwowego przeczytasz w artykule: „Jak zjeść stres, czyli co jeść, żeby byś spokojniejszym”.

Podsumowanie

Witaminy regulują wiele procesów, które zachodzą w naszym organizmie i są kluczowe dla jego prawidłowego funkcjonowania. Ludzki organizm nie jest w stanie samodzielnie ich wytworzyć albo robi to w niewystarczających ilościach (za wyjątkiem witaminy D). Dlatego, jeśli chcesz cieszyć się zdrowiem jak najdłużej, musisz zadbać o ich właściwą podaż, najlepiej z dobrze zbilansowanej, dostosowanej do potrzeb Twojego organizmu diety.

Jeżeli masz trudności w jej opracowaniu, napisz do mnie. Mam duże doświadczenie w tym obszarze, a mój program „Od diety do zdrowego życia” pomógł moim pacjentom w wyrównaniu niedoborów witamin i innych składników odżywczych, zapewniając tym samym odzyskanie witalności i eliminację różnych problemów zdrowotnych. Pomogę też Tobie!

Bibliografia:

1. Blackburn E., Epel E.: Naukowe tajniki zdrowego stylu życia. Telomery i zdrowie. Galaktyka Sp. z o.o., Łódź 2017.
2. Ciborowska H., Rudnicka A.: Żywienie zdrowego i chorego człowieka. Wydanie IV, rozszerzone i uaktualnione – 6 dodruk. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2019.
3. Deluca H.F., Cantorna M.T.: Vitamnin D: its role and uses in immunolog Faseb J. 2001; 15(14): 2579-85.
4. Douglas R., Hemila H., Chalker E., Treacy B.: Vitamin C for preventing and treating the common cold, Cochrane Database Sys Rev. 2007; 18(3):
5. Furomato K., Inoue E., Nagao N. i in.: Age-dependent telomere shortening is slowed down by enrichment of intracellular vitamin C via suppression of oxidative stress. Life Sci. 1998; 63(11): 935-948.
6. Gawęcki J. (red.): Witaminy. Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, Poznań 2000.
7. Krzysik M., Biernat J., Grajeta H.: Wpływ wybranych składników odżywczych pożywienia na funkcjonowanie układu odpornościowego. Cz. II. Immunomodulacyjne działanie witamin i pierwiastków śladowych na organizm człowieka. Adv. Clin. Exp. Med. 2007, 16(1): 123-133.
8. Lewis E.D., Meydani S.N., Wu D.: Regulatory role of vitamin E in the immune system and inflammation. IUMB Life 2019; 71 (4): 487-494.
9. Ligi P.: Diet, nutrition and telomere. The Journal of Nutritional Biochemistry 2011; 22(10): 895-901.
10. Monacelli F., Acquarone E., Giannotti C. i in.: Vitamin C, aging and Alzheimer’s disease. 2017; 9(7): 670.
11. Pałasz M., Petzke E.: Atlas witamin. Naturalne źródło zdrowia. Wydawnictwo SBM Sp. z o.o., Warszawa 2018.
12. Richards J.B., Valdes A.M., Gardner J.P. i in.: Higher serum vitamin D concentrations are associated with longer leukocyte telomere length in women, Am. J. Clin. Nutr 2007; (86): 1420-1425.
13. Shammas M.A.: Telomeres, lifestyle, cancer and aging. Curr. Opin. Clin. Nutr. Metab. Care 2011; 14: 28-34.
14. Sosińska P., Mikuła-Pietrasik J., Książek K.: Molekularne podstawy komórkowego starzenia: fenomen Hayflicka 50 lat później. Postepy Hig Med Dosw (online), 2016; 70: 231-242.
15. Strunz U.: Witaminy – czy i dlaczego pomagają. Kiedy i jak bezpiecznie je stosować. Wydawnictwo Vital Gwarancja Zdrowia, Białystok 2019.
16. Thompson J.: Vitamins, minerals and suplements: part two, Community Pract. 2005; 78 (10): 366-368.

Pozostała literatura dostępna u autorki.